Οι πρόσφατες μαζικές λαϊκές κινητοποιήσεις στη Βραζιλία συγκέντρωσαν ευρύτερο ενδιαφέρον. Πρόκειται για τις μεγαλύτερες κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας από το 1992. Οι κινητοποιήσεις πυροδοτήθηκαν από την αύξηση (στις 2 Ιούνη) της τιμής του εισιτηρίου των αστικών συγκοινωνιών κατά 6,7%. Δεν πρόκειται για μικρό πρόβλημα. Το κόστος του εισιτηρίου σε συνάρτηση με το μέσο μισθό είναι διπλάσιο από ό,τι ισχύει π.χ. στη Νέα Υόρκη. Κι έτσι τα έξοδα της μετακίνησης απορροφούν ένα μεγάλο μέρος του οικογενειακού προϋπολογισμού της φτωχολογιάς.
Την αρχική πρωτοβουλία των κινητοποιήσεων πήρε μια φοιτητική «κίνηση για το δωρεάν πάσο» της οποίας οι ρίζες βρίσκονται στις τοπικές φοιτητικές κινητοποιήσεις από το 2003 για τη διεκδίκηση δωρεάν κάρτας για τους φοιτητές. Στα αιτήματα περιλαμβάνονται επίσης η απαλλοτρίωση χωρίς αποζημίωση για τους ιδιώτες των μέσων μαζικής μεταφοράς (ΜΜΜ).
Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν αρχικά με περιορισμένο αριθμό διαδηλωτών την Πέμπτη 6 Ιούνη στο Σάο Πάολο, όπου υπάρχει προϊστορία παρόμοιων κινητοποιήσεων. Συνεχίστηκαν στις 7, 11 και 13 Ιούνη, με τάσεις μαζικοποίησης. Χαρακτηριστικό των κινητοποιήσεων σε αυτή τη φάση είναι η μαζική συμμετοχή φοιτητών και ιδιαίτερα εργαζόμενων φοιτητών.
Ωστόσο η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η άγρια κρατική καταστολή των διαδηλώσεων από τη στρατιωτική αστυνομία στο Σάο Πάολο στις 13 Ιούνη.
Στη συνέχεια οι διαδηλώσεις επεκτείνονται, αποκτούν χαρακτηριστικά λαϊκού ξεσπάσματος γενικευμένης διαμαρτυρίας προς την κυβέρνηση. Τροφοδοτούνται από την αγανάκτηση για τα τεράστια ποσά που διαθέτει το αστικό κράτος και η αστική κυβέρνηση Ρούσεφ για το Μουντιάλ και την Ολυμπιάδα (θα διεξαχθούν στη χώρα το 2014 και 2016 αντίστοιχα), τη διαφθορά που ξεχειλίζει, και τη συνταγματική τροπολογία 371, τις ιδιωτικοποιήσεις, την άσχημη κατάσταση στη δημόσια Υγεία και Παιδεία, τις εκρηκτικές ανισότητες... Σχετική έρευνα έδινε ότι στις 17 Ιούνη το 56% του κόσμου συμμετείχε για να διαμαρτυρηθεί για την αύξηση των εισιτηρίων, το 40% ενάντια στη διαφθορά, το 31% για να διαμαρτυρηθεί για την καταστολή, το 27% γιατί ζητά ΜΜΜ καλύτερης ποιότητας, το 24% ενάντια στους πολιτικούς και 14% για ελεύθερη πρόσβαση στα ΜΜΜ.
Μανούβρες, παρεμβάσεις, επιδιώξεις
Οι κινητοποιήσεις κλιμακώνονται απότομα στις 17 Ιούνη και κορυφώνονται στις 20 του μήνα οπότε παρά την ανάκληση των ανατιμήσεων των εισιτηρίων, σε πολλές πόλεις της Βραζιλίας βγαίνουν στους δρόμους πάνω από 1.300.000 διαδηλωτές. Διαδηλώσεις γίνονται και στις 23 Ιούνη, όμως είναι φανερό ότι περνάνε σε φάση ύφεσης.
Με την απότομη διεύρυνση των κινητοποιήσεων εμφανίζονται ορισμένα νέα στοιχεία. Εντείνεται η παρέμβαση των διάφορων αστικών δυνάμεων για να φέρουν τις κινητοποιήσεις στα μέτρα τους. Φουντώνουν οι συγκρούσεις, που δεν τροφοδοτούνται μόνο από την καταστολή της αστυνομίας αλλά και από τη δράση προβοκατόρων και φασιστικών στοιχείων.
Η αστική αντιπολίτευση κουνάει τη σημαία της διαφθοράς. Το Βραζιλιάνικο Κομμουνιστικό Κόμμα αναφέρει σε ανακοίνωσή του ότι ο ευνουχισμός της πολιτικοποίησης των βασικών συνδικαλιστικών και μαζικών οργανώσεων της χώρας μετά από 10 χρόνια «προοδευτικής» διακυβέρνησης δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για φασιστικές ομάδες που προβάλλοντας αντιδραστικά συνθήματα, όπως «έξω τα κόμματα» οργανώνουν επιθέσεις ενάντια σε μπλοκ με σημαίες πολιτικών δυνάμεων και συνδικαλιστικών και μαζικών οργανώσεων.
Οι κυβερνητικές δυνάμεις αξιοποιούν αυτά τα φαινόμενα παίζοντας το χαρτί της «εκτροπής». Προβάλλουν το καρότο του «διαλόγου», την «εθνική ενότητα», το αντιδραστικό θεώρημα «γαλήνη και τάξη», θέλουν το κίνημα «συνομιλητή».
Η πρόεδρος της Βραζιλίας, Ντίλμα Ρουσέφ, αναβάλλει το ταξίδι της στην Ιαπωνία και στις 21 Ιούνη συγκαλεί έκτακτο υπουργικό συμβούλιο και επιδιώκει τον εγκλωβισμό λαϊκών δυνάμεων διά μέσου του επονομαζόμενου «μεγάλου εθνικού συμβολαίου», για μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος. Δηλώνει ότι αφουγκράζεται τις βασικές ανησυχίες των διαδηλωτών και αναγγέλλει 5 «Σύμφωνα» (για τα δημοσιονομικά, για τη μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος, για τη δράση κατά της διαφθοράς, για την υγεία και την εκπαίδευση, για την αστική κινητικότητα).
Προσπαθεί, δηλαδή, στο όνομα των κινητοποιήσεων, να περάσει σημαντικές αλλαγές στον κρατικό μηχανισμό ώστε αυτός να γίνει πιο αποτελεσματικός για την καπιταλιστική αναπαραγωγή. Μέρος αυτής της τακτικής είναι οι συναντήσεις του Λούλα, με «εκπροσώπους» των διαδηλωτών, καθώς και η προσπάθεια να στενέψει όσο γίνεται περισσότερο η «γκάμα» των διεκδικήσεων, αν είναι δυνατόν να περιοριστεί στο θέμα του εισιτηρίου.
Παρεμβάσεις γίνονται και σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν παραλληλίζει τις καταστάσεις στις δύο χώρες «φωτογραφίζοντας» τον αμερικανικό παράγοντα.
Παρά το γεγονός ότι είναι εμφανής η δράση διαφόρων αστικών κέντρων που αποσκοπούν στη χειραγώγηση των διαδηλώσεων, παρά το γεγονός ότι εκφράζονται κι εδώ ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί πρέπει να σημειωθεί ότι δυνάμεις που ενδιαφέρονται να απαλείψουν ή να μετριάσουν τις ευθύνες της σοσιαλδημοκρατίας και να στηρίξουν την κυβέρνηση Ρουσέφ προσπαθούν να ερμηνεύσουν μονόπλευρα τις κινητοποιήσεις ως μέρος σχεδίου των ΗΠΑ για την αποσταθεροποίηση της περιοχής.
Η κατάρρευση ενός μύθου
Οι κινητοποιήσεις ήρθαν ως αποτέλεσμα συσσωρευμένης δυσαρέσκειας από τα αποτελέσματα της διαχείρισης του καπιταλισμού, τα αντιλαϊκά μέτρα των κυβερνήσεων που ρίχνουν τα βάρη στις πλάτες των εργατών για να διασφαλίσουν τα κέρδη της πλουτοκρατίας. Σηματοδοτούν την κατάρρευση του μύθου ότι είναι δυνατόν η καπιταλιστική ανάπτυξη, η κερδοφορία και ανταγωνιστικότητα των μεγάλων οικονομικών ομίλων να αποτελέσουν το όχημα για την απάντηση στα οξυμένα λαϊκά προβλήματα. Αποδείχνουν ότι η λεγόμενη «αριστερή» διαχείριση του καπιταλισμού αποτελεί όχι προάγγελο του σοσιαλισμού, όπως διατείνονται οπορτουνιστές και σοσιαλδημοκράτες, αλλά δρόμο που οδηγεί στη διάψευση, την απογοήτευση, την αποστράτευση ακόμα και στην αντιδραστικοποίηση λαϊκών μαζών.
Οι κοινωνικές πληγές ματώνουν αντί να κλείνουν με την καπιταλιστική ανάπτυξη, που στη Βραζιλία σημείωσε υψηλούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια.
Μιλάμε για μια χώρα με υπερσύγχρονη βιομηχανική και αγροτική παραγωγή, με τεράστιο δίκτυο υποδομών, υπηρεσιών, αφθονία γης, ορυκτών πόρων, υδάτινου δυναμικού, ηλιοφάνεια όλο το χρόνο, ανεξάντλητους ενεργειακούς και φυσικούς πόρους, την 6ηπαγκόσμια καπιταλιστική δύναμη.
Σε αυτή τη χώρα 53 εκατομμύρια ζουν κάτω από το όριο φτώχειας και 23 εκατ. σε ακραία μιζέρια. Σε αυτή τη χώρα οι 100 μεγαλύτεροι επιχειρηματικοί όμιλοι είχαν το 2010 τζίρο που αντιστοιχεί περίπου στο 56% του ΑΕΠ, οι 20 μεγαλύτεροι όμιλοι τζίρο που αντιστοιχούσε στο 35%. Συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, κερδοφορία και μιζέρια είναι οι δύο όψεις της «προοδευτικής» διαχείρισης, συν λίγα ψίχουλα για την ακραία φτώχεια: μεταξύ 2000 και 2009 το κράτος μετέφερε στα χέρια του χρηματιστικού κεφαλαίου πόρους που αντιστοιχούν στο 45% του ΑΕΠ.
Η κατάσταση στο εργατικό κίνημα
Δεν εκπλήσσει η παρατήρηση ότι από τις κινητοποιήσεις απουσιάζει η οργανωμένη παρουσία της εργατικής τάξης. Η αρνητική κατάσταση φαίνεται έκδηλα στην κοινή παρέμβαση των εργατικών συνομοσπονδιών που βγήκαν με ανακοίνωση στήριξης των κινητοποιήσεων, αλλά στην πράξη προέτρεπαν σε συμβιβασμό των διαδηλωτών καθώς συνέδεαν την τιμή των εισιτηρίων με την ποιότητα των υπηρεσιών και καλούσαν σε «άνοιγμα διαπραγματεύσεων με τις κυβερνήσεις των κρατιδίων και των δήμων».
Η πείρα των εξελίξεων στη Βραζιλία τονίζει για άλλη μια φορά ότι είναι πολύ επικίνδυνη για τα εργατικά - λαϊκά συμφέροντα η συμμετοχή κομμουνιστικών κομμάτων σε κυβερνήσεις αστικής διαχείρισης. Η συμμετοχή του ΚΚ της Βραζιλίας στις κυβερνήσεις Λούλα και Ρουσέφ, στις σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις που βασίζονται στο «Κόμμα Εργαζομένων», εξελίσσεται σε παγίδα που ζημιώνει τα λαϊκά συμφέροντα, που επιδρά αρνητικά, ανασταλτικά στην ανάπτυξη της ταξικής συνείδησης και στην ενίσχυση της απαιτητικότητας των εργαζομένων.
Στις 17 Ιούνη στέλεχος του ΚΚ της Βραζιλίας που εκτελεί χρέη δημάρχου στο Σάο Πάολο δήλωσε ότι οι διαδηλωτές «έχουν πάρει λάθος κατεύθυνση» και ο υπουργός Αθλητισμού, επίσης στέλεχος του Κόμματος, προειδοποιεί ότι η κυβέρνηση δεν θα επιτρέψει σε κινητοποιήσεις να διαταράξουν το Μουντιάλ...
Το ζητούμενο
Ενας κύκλος κινητοποιήσεων έκλεισε. Η κοινωνική κατάσταση θα επιδεινωθεί, θα δυναμώσει η αμφισβήτηση της κυβέρνησης, της οποίας η δημοτικότητα μειώθηκε πολύ μέσα σε λίγες εβδομάδες. Ηδη ο πληθωρισμός δεν ελέγχεται, με σοβαρές ανατιμήσεις στα είδη πρώτης ανάγκης.
Οι μαζικές κινητοποιήσεις παρά τον αντιφατικό χαρακτήρα τους δημιούργησαν σοβαρούς τριγμούς στο πολιτικό σύστημα. Τάραξαν τα βαλτωμένα νερά που είχε δημιουργήσει η υποταγή του εργατικού κινήματος στην αστική διακυβέρνηση με «αριστερό - προοδευτικό» προσωπείο. Ηδη έχει προκηρυχτεί γενική απεργία των συνδικάτων για τις 11 Ιούλη. Η χειραφέτηση του εργατικού κινήματος από την αστική επιρροή, τον προσανατολισμό του σε ρότα σύγκρουσης με τον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης, με τα μονοπώλια και το κράτος τους είναι το μεγάλο ζητούμενο. Πρόκληση που είναι ακόμα ανοικτή.
1.Καταργούσε ένα «ανεξάρτητο» σώμα δικαστών για ζητήματα διαφθοράς
Νίκος ΣΕΡΕΤΑΚΗΣ
μέλος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ του ΚΚΕ
