Ιστορική αναδρομή από την ίδρυση του Κόμματος έως την ίδρυση της ΚΝΕ
Το Κόμμα μας από το ιδρυτικό του ακόμη Συνέδριο ασχολήθηκε με τα ζητήματα της νεολαίας και πρώτ' απ' όλα μ' αυτό της εκπαίδευσης. Στο πρώτο Πρόγραμμα του Κόμματος, στο κεφάλαιο Α «Απαιτήσεις Πολιτικαί», αναφέρεται στο σημείο 16: «Εκλαΐκευσις της εκπαιδεύσεως. Αυστηρά εφαρμογή της υποχρεωτικής εκπαιδεύσεως. Παροχή τροφής και των μέσων διδασκαλίας εις τα παιδιά, υπό των δήμων και κοινοτήτων. Ανώτατος αριθμός δι' έκαστον διδάσκαλον 25 μαθηταί και τάξεων εις ας διδάσκει δύο. Εκδημοκράτησις της διοικήσεως της εκπαιδεύσεως. Κατάργησις του άρθρου του Συντάγματος περί γλώσσης και εισαγωγή της δημοτικής γλώσσης εις όλην την εκπαίδευσιν. Εισαγωγή εις τα σχολεία της γλώσσης των διαφόρων εθνικοτήτων διά τους εκ τούτων μαθητάς». Και στο σημείο 17. «Ανοικοδόμησις σχολικών κτιρίων και πολλαπλασιασμός των σχολείων». Στο δε κεφάλαιο Β «Απαιτήσεις υπέρ των εργατών», αναφέρει στο σημείο ιβ: «Τη μεταρρύθμισιν του νόμου 4029 περί ανηλίκων, ούτως ώστε οι κάτω των 16 ετών να μην επιτρέπεται να εργασθούν», ενώ στο σημείο ιγ, αναφέρει: «Τη διά νόμου απαγόρευσιν της νυκτερινής εργασίας διά παιδιά...».
Βεβαίως, στο 1ο ιδρυτικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ δεν υπάρχει καμιά αναφορά για συγκρότηση οργάνωσης νεολαίας. Αυτό εμφανίζεται στο Καταστατικό του Κόμματος, που ψηφίστηκε στο 2ο Συνέδριο του ΣΕΚΕ (Απρίλης 1920), στο κεφάλαιο θ με τίτλο «Ομιλοι νέων και γυναικών». Στο άρθρο 39 αναφέρεται: «Διά την ευκολίαν της προπαγάνδας του Κόμματος και διά τη σοσιαλιστικήν μόρφωσιν των νέων δύναται να οργανωθούν εντός των τμημάτων όμιλοι νεολαίας. Εις τους ομίλους τούτους ανήκουν όλοι οι νέοι, οι οποίοι δεν έχουν τα προσόντα να γίνουν μέλη του Κόμματος. Οι όμιλοι ούτοι παρακολουθούνται και εξελέγχονται παρ' αντιπροσώπου του τμήματος οριζομένου υπό της τοπικής επιτροπής».
Η ίδρυση της ΟΚΝΕ
Η Ομοσπονδία Σοσιαλιστικών Εργατικών Νεολαιών Ελλάδας είχε ιδρύσει ως τμήμα της την Ενωση Σοσιαλιστών Φοιτητών και Σπουδαστών Ελλάδας, για την ανάπτυξη της δράσης του Κόμματος στη σπουδάζουσα νεολαία. Η Ομοσπονδία λειτούργησε και έδρασε για δύο χρόνια έως το Νοέμβρη του 1922, που με πρωτοβουλία του ΣΕΚΕ (Κ) ιδρύθηκε η Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας, η ηρωική ΟΚΝΕ. Πράγματι, στις 28 Νοέμβρη 1922 συνήλθαν στη Θεσσαλονίκη, σε Συνέδριο, οι αντιπρόσωποι των σοσιαλιστικών νεολαιών και ομίλων νέων από την Αθήνα, τον Πειραιά, τη Χαλκίδα, τη Δράμα, το Βόλο, την Πάτρα, την Καβάλα και τη Θεσσαλονίκη και ίδρυσαν την ΟΚΝΕ. Η ΟΚΝΕ προσχώρησε αμέσως στην Κομμουνιστική Διεθνή Νέων, η οποία είχε ιδρυθεί το Νοέμβρη του 1919 και αποτελούσε τμήμα της Γ' Διεθνούς. Το Συνέδριο της ΟΚΝΕ εξέλεξε Κεντρική Επιτροπή και αποφάσισε η εφημερίδα «Νεολαία» να είναι δημοσιογραφικό της όργανο. Στην ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε μετά το Συνέδριο, η ΚΕ της ΟΚΝΕ τόνιζε ότι σκοπός των καθηκόντων που χάραξε το ιδρυτικό της Συνέδριο είναι «να προσελκύσουμε εις τας τάξεις μας όλην την Εργατική και Αγροτική Νεολαίαν της χώρας μας». Εκτίμησε δε ότι «εφ' όσον η Ομοσπονδία μας δεν καταστεί μία οργάνωσις μαζών, δε θα μπορέσουμε να συντείνουμε διόλου εις την επικράτησιν του αγώνα που η εργατική τάξις διεξάγει εναντίον της κρατούσης τάξεως. Και ως εκ τούτου, υιοθέτησε το σύνθημα του Γ' Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς "ΕΜΠΡΟΣ ΠΡΟΣ ΤΑΣ ΜΑΖΑΣ". Ετσι μονάχα η Ομοσπονδία μας θα γίνει ένας σπουδαίος παράγων εις τον αγώναν που το Κόμμα μας, ως αντιπροσωπεύον τας εργαζόμενας μάζας, διεξάγει αδιακόπως, για την απελευθέρωσίν των από τον εγχώριον και ξένον καπιταλιστικόν ζυγό».
Την πρώτη της μεγάλη «μάχη», η ΟΚΝΕ την έδωσε τον Αύγουστο του 1923, στη μεγάλη γενική απεργία. Η συμμετοχή των Νεολαιών Θεσσαλονίκης, Αθήνας, Πειραιά, Βόλου, Καβάλας, Δράμας και Πάτρας ήταν σοβαρή και έδειξαν εξαιρετική μαχητικότητα. Στη διάρκεια της απεργίας εκείνης πιάστηκε στην Καβάλα, επικεφαλής των απεργών, ο γραμματέας της ΟΚΝΕ Καβάλας Νίκος Σγουρίδης, που παραπέμφθηκε στο Στρατοδικείο Δράμας και πέθανε από τα βασανιστήρια στις φυλακές της. Η ΟΚΝΕ από το 1922 ήδη κυκλοφορούσε τη «Νεολαία», το κεντρικό όργανο της Οργάνωσης. Επίσης, κυκλοφόρησε και το περιοδικό «Νέος Λενινιστής».
Η πορεία της ΟΚΝΕ ήταν συνυφασμένη με την πορεία του Κόμματος και του λαϊκού κινήματος. Το Κόμμα στάθηκε πάντα δίπλα της σαν η δύναμη που καθοδηγούσε ιδεολογικά - πολιτικά την ΟΚΝΕ, διαπαιδαγωγούσε τα στελέχη και τα μέλη της στο πνεύμα της κατάκτησης της πρωτοπόρας δράσης, ανοίγοντας δρόμους για την πιο αποτελεσματική δουλειά της οργάνωσης στη νέα γενιά. Ετσι εξασφάλιζε ακόμη και στις πιο αντίξοες συνθήκες, τη διαμόρφωση της μελλοντικής γενιάς, της συνειδητής πολιτικά και ιδεολογικά πρωτοπορίας της εργατικής τάξης. Η φροντίδα αυτή ήταν για το Κόμμα, μόνιμη και σταθερή και φαίνεται απ' όλα τα ντοκουμέντα του.
Η ανάπτυξη της δουλειάς στη νεολαία
Το 3ο Εκτακτο Συνέδριο του ΣΕΚΕ (Κ), τον Οκτώβρη του 1924, μετονόμασε το κόμμα σε Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας - Ελληνικό τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς και αποφάσισε την «μπολσεβικοποίηση» του Κόμματος, την αναδιοργάνωσή του, την ανάπτυξη της μαζικής του δράσης. Το Συνέδριο πρόσεξε ιδιαίτερα την ανάπτυξη της δουλειάς μέσα στους νέους και το δυνάμωμα της ΟΚΝΕ. Την περίοδο αυτή, ουσιαστικά, η ΟΚΝΕ άρχισε να διαμορφώνεται πολιτικά και οργανωτικά. Δε λείπει από κανέναν κοινωνικό και πολιτικό αγώνα. Στέκεται πιστή στο πλευρό του ΚΚΕ, δυναμώνοντας καθημερινά την ενότητα των γραμμών της και τη μαχητικότητά της.
Οι αποφάσεις του 3ου Τακτικού Συνεδρίου του Κόμματος ενίσχυσαν τη δουλειά του Κόμματος στην ΟΚΝΕ, αλλά συνέβαλαν επίσης και στην πιο αποτελεσματική δράση της Οργάνωσης στο κίνημα της νεολαίας.
Δουλειά για τις μικρές ηλικίες
Το ΚΚΕ το 1935 στο 6ο Συνέδριο, επισήμανε τον κίνδυνο του φασισμού και του πολέμου και έβαζε μπροστά στην ΟΚΝΕ επιτακτικά το πρόβλημα της προσαρμογής της δράσης της στις αποφάσεις του 6ου Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς Νέων. Στην απόφαση του Συνεδρίου τόνιζε, όσον αφορά τη νεολαία: «Ο φασισμός με τη δημαγωγία του προσπαθεί να κερδίσει τη νεολαία για τους σκοπούς του. Οι κομμουνιστές έχουν χρέος να δουλέψουν για την αποτυχία των προσπαθειών αυτών.
...Επιβάλλεται η δημιουργία μιας ενιαίας πλατιάς αντιφασιστικής οργάνωσης, που θα περιλαμβάνει, όχι μόνο τους νέους κομμουνιστές, αλλά όλους τους νέους, που μισούν την αντίδραση, το φασισμό, θέλουν την πρόοδο, τη λευτεριά, την ειρήνη... Με τη βοήθεια του Κόμματος, η ΟΚΝΕ μπορεί να τραβήξει μπροστά και σήμερα να εκπληρώσει το κυριότερο καθήκον της ένωσης των δυνάμεων της νέας γενιάς».
Στη δικτατορία του Μεταξά
Ομως, το λαϊκό κίνημα δεν κατάφερε να αποτρέψει την επιβολή της φασιστικής δικτατορίας στην Ελλάδα. Πράγματι, στις 4 Αυγούστου 1936, εγκαθιδρύεται η δικτατορία του Μεταξά. Το ΚΚΕ και η ΟΚΝΕ αγωνίζονται για την ενότητα δράσης των αντιδικτατορικών δυνάμεων, στη βάση των αποφάσεων του 6ου Συνεδρίου του Κόμματος και σε συνθήκες παρανομίας.
Οι οργανώσεις της ΟΚΝΕ, με τον παράνομο Τύπο τους και με τη γεμάτη ηρωισμό και αυτοθυσία δράση τους, συνέβαλαν αποφασιστικά στη διαφώτιση του λαού και των νέων. Ξεσκέπαζαν καθημερινά τη δημαγωγία της δικτατορίας και έδειχναν στους νέους το δρόμο της αγωνιστικής συσπείρωσης και πάλης και στην πάλη ενάντια στη φασιστική ΕΟΝ.
Μονάχα με τη φαρδιά λαϊκομετωπική πολιτική, με την οργάνωση μαζικής αντίστασης, με τη δραστήρια υπεράσπιση των ιδιαίτερων ζητημάτων της νεολαίας, θα μπορέσουμε να ματαιώσουμε το γενιτσαρικό έργο της δικτατορίας και να κάνουμε τη νέα γενιά ισχυρό μαχητικό προπύργιο του αντιδικτατορικού αγώνα».
Στο σκληρό αγώνα για την ανατροπή της φασιστικής δικτατορίας της 4ης Αυγούστου, η ΟΚΝΕ έδωσε αμέτρητες θυσίες, με πρώτους απ' όλους τον ήρωα και μάρτυρα γραμματέα της ΚΕ της, Χρήστο Μαλτέζο, ο οποίος εξοντώθηκε από το καθεστώς του Μεταξά στις φυλακές της Κέρκυρας μετά από φρικτά βασανιστήρια.
Σύντομα από την ΟΚΝΕ στην ΚΝΕ
Στην περίοδο της Κατοχής με πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ δημιουργήθηκε αρχικά το ΕΑΜ Νέων και στη συνέχεια η ΕΠΟΝ, ενώ στην περίοδο της τρίχρονης εποποιίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, με πρωτοβουλία του ΚΚΕ δημιουργήθηκε η Δημοκρατική Νεολαία Ελλάδας (ΔΝΕ), με σκοπό να συμπεριλάβει στις τάξεις της τους νέους μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού και τη νεολαία που ζούσε στις περιοχές που είχε υπό τον έλεγχό του.
Πέρα από την πολεμική δράση όλων των μορφών, η ΔΝΕ ανέπτυξε πλούσιο μορφωτικό και πολιτιστικό έργο, τόσο ανάμεσα στα μέλη της όσο και ανάμεσα στους νέους των ελεύθερων περιοχών. Ταυτόχρονα, συμμετείχε και στην παραγωγική διαδικασία (μάζεμα της σοδειάς, κλπ.). Τέλος, οι προκηρύξεις της και τα προπαγανδιστικά τρικ που ρίχνονταν στις περιοχές που ήλεγχε ο κυβερνητικός στρατός, αλλά και μέσα στις γραμμές του τελευταίου, είναι ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στην ιστορία της, το οποίο γράφτηκε με θάρρος, τόλμη, αυταπάρνηση και ηρωισμό, πηγή των οποίων υπήρξε η αφοσίωση στα ιδανικά του αγώνα για μια καλύτερη, πιο δίκαιη, για μια ανθρώπινη κοινωνία. Αυτή η περίοδος για τη δουλειά του Κόμματος στη νεολαία όπως και η δράση της ΔΝΕ, δεν είναι ευρέως γνωστή.
Το ΚΚΕ και μετά το πέρασμα στην πολιτική προσφυγιά, δεν έπαψε να δρα για την ανάπτυξη της δουλειάς του στη νεολαία. Ετσι στην πολιτική προσφυγιά για κάποιο χρονικό διάστημα καθοδηγούσε τη δράση της ΕΠΟΝ η οποία είχε ανασυγκροτηθεί στα 1949, πριν την ήττα του ΔΣΕ, ενώ στην Ελλάδα συνέβαλε αρχικά στη δημιουργία της νεολαίας της ΕΔΑ και στη συνέχεια της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη.
Παρ' όλ' αυτά υπήρχε κενό κομμουνιστικής οργάνωσης νεολαίας μετά την αυτοδιάλυση της ΟΚΝΕ για τη δημιουργία της ΕΠΟΝ. Κενό που είχε αρνητική επίδραση στην ίδια την ανάπτυξη του Κόμματος. Ετσι με απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, τον Αύγουστο του 1968 ιδρύεται η Κομμουνιστική Νεολαία Ελλάδας - ΚΝΕ. Η ίδρυσή της πραγματοποιείται μέσα σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας. Το ΚΚΕ είναι παράνομο, οι κομμουνιστές συλλαμβάνονται, βασανίζονται, κλείνονται στις φυλακές, εξορίζονται. Μέσα σε αυτές ακριβώς τις συνθήκες, οι νέοι κομμουνιστές ξεκινούν τις προσπάθειες για τη δημιουργία της Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδας, αψηφώντας τις διώξεις, τη χούντα και τα όργανά της, οικοδομούν την ελπίδα, χτίζουν το αύριο.
Σε όλη αυτή την προσπάθεια, ακούραστος βοηθός, καθοδηγητής, στυλοβάτης, βρίσκεται το Κόμμα της εργατικής τάξης. Τον Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου συγκροτείται το πρώτο καθοδηγητικό όργανο της ΚΝΕ και εκδίδεται το πρώτο παράνομο φύλλο του «Οδηγητή». Η απόφαση του ΚΚΕ για την ίδρυση της ΚΝΕ δικαιώθηκε απ' τη ζωή.
Η ΚΝΕ γεννήθηκε και ατσαλώθηκε στα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας. Η αγωνιστική προοπτική, που χάραξε για τη νεολαία, κάτω από την καθοδήγηση του ΚΚΕ, της εξασφάλισε την απήχηση που είχε μέσα στη νέα γενιά. Συνδυάζοντας όλες τις μορφές δράσης, παλεύει από την αρχή, για να δημιουργηθεί ένα μαζικό κίνημα αντίστασης. Οι κατασταλτικοί μηχανισμοί της δικτατορίας στράφηκαν πρώτα απ' όλα ενάντια στο ΚΚΕ και στην ΚΝΕ. Εκατοντάδες νεολαίοι στις φυλακές, στα στρατοδικεία, στην εξορία.